حالاتی که اولیای خدا با محبوب خود دارند، دو گونه است:

* گاهی به صفات و اسمای جلال الهی توجه می کنند و آن قدر غرق عظمت الهی می شوند که خود را در نهایت پستی و حقارت می بینند و مرعوب قدرت الهی شده، ترس و خشیت الهی سراسر وجود آن ها فرا می گیرد. در این حالت که اصطلاحا به آن «قبض» می گویند، زبان بنده بسته می شود، احساس می کند دلش گرفته و پرده ای بر آن افکنده شده است.

امام سجاد علیه السلام در دعای ابوحمزه می فرماید:

«أدعوکَ یا سَیـّدی بــِـلِسان ٍ قد أخرَسَهُ ذَنبـُهُ ربّ ِ اُناجیکَ بــِقُلب ٍ قد أوبـَقَـهُ جـُـرمـُـهُ»

سرورم! تو را می خوان با زبانی که گناهان آن را لال کرده است (وقتی به گناهان خود توجه می کنم، از شدت شرم نمی توانم با تو حرف بزنم). خدای من! با تو مناجات می کنم با دلی که جرم و گناه آن را هلاک کرده (و روزنه ی امیدی در آن باقی نگذاشته) است.

* و گاهی به صفات و اسمای جمال الهی توجه می کنند، غرق تماشای صفات جمالیه الهی می شوند، حالت «انبساط» پیدا می کنند و دوست دارند که با خدا حرف بزنند و با او درد دل کنند.

در دعای ابوحمزه می فرماید:

«الهی کُـلّما أخرسنی لُؤُمی أنطقنی کـَرَمـُکَ و کُـلّما آیـَسَتنی أوصافـی أطمعتنی مِنَـنِکَ»

ای خدا! هرچند خواری ِ من، زبانم را لال می کند، کرم و بزرگواری ِ تو نطقم را گویا می کند و هرچند اوصاف (ناشایسته ی ) من، مرا مأیوس می کند، احسان (بی پایان) تو، مرا به طمع می اندازد.

در این حالت زبان بنده باز می شود و از سخن گفتن با خدا بسیار لذت می برند، این حالت را اصطلاحا «دلال» می گویند. یعنی نوعی ناز و عشوه؛ حالتی که در آن زبان بنده باز می شود و به گونه ای با خدا سخن می گوید که گویا با سخنان و در تصور خود، خدا را تهدید می کند.

امام سجاد علیه السلام در دعای ابوحمزه به خدا عرض می کند:

«لَئـِن أدخـَلتنی النارَ لَـاُخبــِرَنّ اهلَ النارَ بحبّی ایـّاکَ» (لکَ)

خدایا اگر مرا به دوزخ ببری، به اهل آن (و به دشمنانت) خواهم گفت که من تو را دوست دارم!

و در جای دیگر می فرماید:

«الهی إن أدخلتنی النار ففی ذلک سرور عدّوک  و إن أدخلتنی الجنة ففی ذلک سرور نبیک و انا والله أعلم أنّ سرور نبیک أحبّ إلیک مـِن سرور عدّوک»

خدایا اگر مرا به بهشت ببری، پیغمبر تو مسرور می شود ولی اگر به جهنم ببری، دشمن تو (شیطان) شادمان می گردد؛ و به خدا سوگند، من می دانم که نزد تو شادی پیامبرت محبوب تر از شادی دشمنت می باشد.